خشکی واژن (واژینیت آتروفیک)
خشکی واژن مشکل رایجی است که بسیاری از زنان اغلب بعد از یائسگی آنرا تجربه می کنند و علت آن نازک و ملتهب شدن جدار واژن در اثر کاهش هورمون استروژن و ابتلا به برخی بیماریها و عفونتهای زنان است. هورمون استروژن که یکی از هورمونهای ترشح شده از تخمدان است عامل اصلی حفظ رطوبت، ضخامت و خاصیت ارتجاعی واژن است و هر عاملی که منجر به کاهش این هورمون شود می تواند باعث بروز خشکی واژن و علائم مربوط به آن گردد.
عوامل و علائم خشکی واژن
عواملی مثل یائسگی، نارسائی زودرس تخمدان، برداشتن تخمدانها طی جراحی، شیمی درمانی یا رادیوتراپی ناحیه لگن، زایمان و شیردهی، استعمال دخانیات، حساسیت به مواد به کار رفته در کاندوم، افسردگی و استرس شدید و مصرف برخی داروها مثل دانازول، برخی ضد افسردگی ها، آنتی هیستامین ها و... می تواند از دلایل خشکی واژن باشد. علائم این بیماری شامل درد و گاهی خونریزی حین نزدیکی، سوزش و خارش واژن، ترشحات غیر طبیعی، تکرر ادرار، درد حین دفع ادرار و حتی عفونتهای ادراری مکرر است.
درمان خشکی واژن
هدف ما در درمان واژینیت آتروفیک، کاهش ناراحتی ناشی از خشکی واژن طی فعالیت های روزمره است. درمان بیشتر زمانی آغاز می شود که عفونتی ایجاد شده باشد. اما از آنجا که علت ابتلا به واژینیت آتروفیک پایین بودن سطوح استروژن است، مؤثرترین درمان مکمل، استروژن خواهد بود. انواع کرم ها یا قرص های واژنی حاوی استروژن معمولا موثر هستند. اگر درمان موضعی مؤثر نبود، استروژن خوراکی یا برچسب پوستی استروژن می توانند مفید باشند. این داروها حتما باید پس از مراجعه به متخصص زنان تهیه شود. در بسیاری از موارد، لوبریکانت واژنی می تواند به ازبین بردن خشکی واژن طی مقاربت جنسی کمک کند. نرم کننده های واژنی محلول در آب در داروخانه ها و بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند. بازگرداندن حالت لغزندگی واژن طی مقاربت جنسی، حتما باید در نظر گرفته شود. بسیاری از پزشکان برای پیشگیری از مشکلات مربوط به درمان با مکمل خوراکی استروژن، فرآورده های استروژن واژنی شامل کرم ها، قرص ها یا حلقه واژنی را ترجیح می دهند. این فرآورده ها استروژن را در محل آزاد می کنند داروهای موضعی عوارض جانبی ناشی از مصرف مکمل های خوراکی یا تزریقی استروژن را ندارند اما کاربرد آنها مشکل تر است. بیشتر پزشکان توصیه می کنند چنانچه زنان یائسه مبتلا به خشکی از لحاظ جنسی فعال هستند، فعالیت زناشویی منظم خود را ادامه دهند چون این کار به سالم نگه داشتن بافت واژن آنها کمک می کند.
یکی دیگر از درمانهای خشکی واژن استفاده از لیزر است که روشی بسیار کم تهاجمی و با حداقل عوارض و در عین حال بسیار موثر در جوانسازی و رفع خشکی و تیرگی ناحیه تناسلی است. لیزر با تحریک کلاژن سازی و افزایش جریان خون واژن بافت واژن را ترمیم کرده و باعث بازگشت استحکام، ضخامت و خاصیت ارتجاعی آن می شود. این روش بخصوص در افرادی که منع مصرف استروژن دارند بسیار کمک است. پس از درمان های اولیه و رفع نسبی خشکی واژن تداوم تماس جنسی در فواصل نزدیک می تواند به سلامت بافت واژن، ارتجاعی بودن آن و درمان این بیماری کمک کرده و از پیری مخاط واژن پیشگیری می نماید.
علت خشکی واژن قبل از پریود
در فاصله بین دو نوبت پریود (وسط سیکل عادت ماهیانه) سطح هورمون استروژن در خون به بالاترین حد خود میرسد. در میانه دو نوبت پریود با آزاد شدن تخمک از تخمدان، تولید استروژن کم میشود و بهخصوص در چند روز مانده به پریود به سطح بسیار پایینی میرسد. به همین دلیل بسیاری از زنان، خشکی واژن قبل از پریود را تجربه میکنند. خشکی واژن قبل از پریود با احساس درد، سوزش یا خارش واژن بهویژه حین نزدیکی یا فعالیت جنسی همراه است. همین امر دلیل اصلی خارش واژن قبل از پریود هم محسوب میشود.
علت خشکی واژن در بارداری
دیواره واژن لایه نازکی به رنگ صورتی دارد که به آن مخاط گفته میشود. در حالت طبیعی، مخاط واژن با ترشحات خود که به آن ترشحات مخاطی یا موکوس گفته میشود، محیط واژن را در حد مناسب مرطوب نگه میدارد. همان طور که گفته شد سطح مناسب هورمون استروژن در خون برای سالم ماندن مخاط واژن و نگهداری ترشحات مخاطی واژن در حد مطلوب بسیار ضروری است.
علت خشکی واژن در بارداری عدم تعادل بین تولید استروژن و شرایط موجود است که به کاهش ترشحات مخاطی و خشکی واژن در بارداری منجر میشود. با توجه به سقوط سطح استروژن در سه ماهه نخست بارداری، خشکی واژن در این دوره بسیار شایع است. کاهش تولید استروژن و در نتیجه، خشکی واژن در این دوره باعث خشکی واژن و گردن رحم (سرویکس) و خارش واژن در بارداری میشود.